عضو کمیسیون صنایع و معادن در گفتگو با پترون تشریح کرد:

صنایع پایین دستی پتروشیمی به دلیل اشتغالزایی بالا و گستره وسیع آن درسال “اقتصاد مقاومتی:تولید و اشتغال” بسیار مورد توجه قرار گرفته است.این بخش از صنعت در سال های اخیر با مشکلات زیادی مواجه بوده که مهم ترین آن توزیع نامناسب مواد اولیه است.از سویی با بخشنامه وزارت صنعت مبنی بر آزاد شدن نرخ ارز در فرمول محاسبه قیمت پایه محصولات پتروشیمی در تیرماه سال، ۹۳ روند روبه رشد افزایش ظرفیت تولید در صنایع پایین دستی پتروشیمی به یک باره متوقف شد.

براساس اطلاعات سامانه بهین یاب بیش از ۱۶ میلیون تن ظرفیت در بخش پلیمری صنایع پایین دستی پتروشیمی ایجاد شده اما در سال ۹۵ تنها ۲ میلیون مواد پلیمری در بازار داخلی مورد مصرف قرار گرفته است.حل مشکلات پایین دستی ها نیازمند همراهی قانون گذاران و دولتمردان است.

پیرامون دغدغه ها و مشکلات صنایع پایین دستی پتروشیمی با حمید گرمابی عضو کمیته پتروشییمی کمیسیون صنایع و معادن به گفتگو نشسته ایم که در ادامه می خوانید.

پترون:ارزیابی شما از اشتغال زایی صنایع پایین دستی پتروشیمی چیست؟

صنایع کوچک و متوسط که صنایع پایین دستی هم بخشی از آنها هستند، از اشتغال بالایی برخوردارند و با حل مشکلات این بخش از صنعت گام مهمی در زمینه اشتغال زایی برداشته می شود.

پترون:در سال ۹۵ طبق آمار گمرک ، ۳۰ درصد از صادرات غیر نفتی به صدور محصولات پتروشیمی اختصاص داشت، آیا این خام فروشی نیست؟

قاعدتا بهتر است به جای فروش هر بشکه نفت خام به قیمت ۵۰ دلار، آن را به محصولات پتروشیمی تبدیل کنیم تا ارزش افزوده بالاتری ایجاد شود.اصولا در زنجیره تولید محصولات پتروشیمی، هرچه ما به انتهای زنجیره حرکت می کنیم، ارزش افزوده بالاتری ایجاد می شود.

اگر ما بتوانیم به جای صادرات محصولات نیم ساخته پتروشیمی، محصولات پایین دستی پتروشیمی را صادر کنیم، ارزآوری بیشتری نصیب کشورمی شود.

 در حال حاضر که ما هزاران واحد تولیدی در صنایع پایین دستی داریم که اغلب آنها با ظرفیت های زیر ۵۰ درصد در حال فعالیت هستند.اگر بتوانیم این کارخانجات را به ظرفیت ۸۰ درصدی برسانیم، هم به رشد تولید ناخالص ملی کمک می شود و هم اشتغالزایی بالایی خواهد داشت.

پترون:چه عواملی سبب شده این واحد ها با ظرفیت زیر ۵۰ درصد کار کنند؟

۳ مشکل اصلی به کاهش تولید و تعطیلی واحدها دامن زده است.مشکل اول تسهیلات بانکی است. بهره پول متاسفانه بالاست و با تمام تمهیدات اتخاذ شده و کاهش بهره در سال گذشته، هنوز نرخ سود تسهیلات بانکی در ایران بالاتر از دنیاست. به خصوص اینکه بانک ها با روش های مختلف سود بالاتری اخذ می کنند.نرخ تسهیلات بانکی ۲۱ تا ۳۰ درصد برای تولید به صرفه نیست. فروش اعتباری پتروشیمی ها کمک بزرگی برای تامین سرمایه در گردش واحدهای صنایع پایین دستی از طریق تامین شود.

مشکل دوم واحدهای پایین دستی مالیات ارزش افزوده است.هم اکنون نرخ مالیات ارزش افزوده ۹ درصد هست و از حدود ۱۰ ساله پیش آغاز شده و قرار بوده طی این سال ها زیرساخت های لازم برای  اخذ آن از مصرف کننده نهاییفراهم شود. هنوز کار قابل توجهی توسط دولت ها برای عملیاتی شدن این طرح انجام نشده است و این مالیات همچنان از تولیدکننده ها اخد می شود که هزینه تولید را بالا می برد.

 در کنار نرخ بالای تسهیلات بانکی و اجرای ناقص مالیات ارزش افزوده، بیمه نیز هزینه قابل توجهی را به تولیدکننده های پایین دستی پتروشیمی تحمیل می کند.

مجموع این عوامل باعث می شود قدرت تولید و رقابت پذیری آنها کاهش یابد. علاوه بر این مشکلات باید به این نکته نیز توجه کرد که متاسفانه صنایع پایین دستی ما صادرات محور نیست. یعنی بازرگانی خارجی بسیار کمرنگ است.درست است که در طی سال ها اخیر در کشور رکود حاکم بود اما اگر این شرکت ها به صادرات توجه ویژه میکردند می توانستند محصولاتشان را صادر کنند.ما در یک منطقه با بازار چند میلیارد دلاری حضور داریم

پترون:نظر شما در خصوص تشکیل شرکت مدیریت صادرات چیست؟

ما می توانیم در قالب کنسرسیوم ها صادرات محصولات پایین دستی پتروشیمی را ساماندهی کنیم.چون واحدهای کوچک و متوسط صنایع پایین دستی پتروشیمی اغلب توان لازم را بازرگانی خارجی ندارند.برای ساماندهی صادرات نیاز به متخصصین داریم .باید کنسرسیوم هایی تشکیل شود تا با حداقل مشارکت مالی، زمینه صدور محصولات و کالاهای ایرانی به بازارهای هدف تسهیل شود.

پترون:واحدهای پتروشیمی گاهی در روند توزیع مواد اولیه در صنایع پایین دستی اختلال ایجاد و به جای تامین نیاز صنایع داخلی مواد اولیه را صادر می کنند، نظر شما در این خصوص چیست؟

واحدهای پتروشیمی باید به فکر سود درازمدت باشند. نوسانات برنامه ریزی شده قیمت مواد اولیه، قطعا به نفع هیچ کسی نخواهد بود.اگر ما بتوانیم صنایع پایین دستی داخلی را با یک ضریب اطمینان از قیمت ماه های آینده، به مشتری اصلی مجتمع های پتروشیمی کشور تبدیل کنیم، قطعا به نقع اقتصاد کشور، واحدهای پتروشیمی و صنایع پایین دستی خواهد بود.

نوسانات بازار جهانی کم و معمولا قابل پیش بینی است، اگر در یک مدت کوتاه، مواد اولیه  ۱۰ الی ۱۵ درصد نوسان قیمت کند، تولیدکننده نمی تواند اطمینان کافی از قیمت تمام شده اش داشته باشد که این به نفع کشور نیست.

من به دوستان پتروشیمی توصیه می کنم نهایت همراهی را با صنایع پایین دستی پتروشیمی داشته باشند. چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است. بنابراین اولویت برنامه های مجتمع ها بایستی تامین کامل نیاز مواد اولیه صنایع پایین دستی پتروشیمی و به حداکثر رساندن ظرفیت تولیدی آنها باشد.پس از آن محصولاتشان را به بازارهای جهانی صادر کنند.

این امر در سال های گذشته محقق نشد اما اگر امسال مواد اولیه خطوط تولید با حمایت دولت و همکاری بانک ها به صورت اعتباری در اختیار واحدهای پایین دستی قرار گیرد،  قطعا تحولی بزرگی در ایجاد اشتغال و افزایش ظرفیت صنایع پایین دستی پتروشیمی ایجاد می کند.
به هر حال صنایع پتروشیمی هم اکنون از گاز ارزان قیمت به عنوان خوراک استفاده می کنند که یک مزیت رقابتی نسبت به مجتمع های پتروشیمیفعال در منطقه محسوب می شود. اما منافع ملی و سود دراز مدت مهم تر است.

پترون:نظر شما درباره تک نرخی شدن ارز چیست؟

برای تک نرخی شدن ارز باید منابع ارزی به اندازه کافی در کشور وجود داشته باشد. به نظر می رسد شرایط اقتصادی کشور به وضعیت ایده آل برای اجرای طرح تک نرخی شدن ارز نرسیده چرا منابع کافی برای تقاضا وجود ندارد بنابراین باید برای اجرای طرح به دولت فرصت دهیم.

به نظر من تک نرخی شدن ارز به نفع کشور است، چون تفاوت قیمت ها در بخش های مختلف اقتصاد سبب ایجاد رانت هایی می شود و هرچه مقررات وضع کنیم، منافذی برای ایجاد رانت شکل می گیرد.

گلایه اصلی تولیدکنندگان و بازرگانان ما از نوسانات نا معقول ارز است.عدم توانایی در پیش بینی نرخ ارز در 3 تا 6 ماه آینده به بزرگترین دغدغه آن ها تبدیل شده است. وقتی نرخ ارز تثبیت شود، هم تولید کننده و هم تاجر می تواند برنامه ریزی دقیق تری برای کسب سود معقول خود داشته باشند.

در یک اقتصاد سالم قطعا ارز تک نرخی ترجیح داده می شود.

پترون:ارزیابی شما از مصوبه تیرماه ۹۳ وزارت صنعت که به موجب آن محصولات پتروشیمی با ارز آزاد در بورس کالا به فروش می رسند چیست؟

من به دوستان پتروشیمی هم گفتم اگر منابعی وجود دارد متعلق به همه مردم کشور هست.این عادلانه نیست از این منابع، تعداد محدودی پتروشیمی استفاده کنند و منفعت این منابع زیر زمینی خدادادی به بقیه جامعه نرسد.اگر مجتمع های پتروشمی از نرخ خوراک ترجیهی و پایین تر از نرخ های بین المللی استفاده می کنند، باید نفع آن به صنایع پایین دستی که هزاران واحد را درسراسر کشور شامل می شود، برسد.در نهایت جامعه از این موضوع منتفع خواهند شد چرا که مصرف کننده نهایی مردم هستند.

اگر قیمت تمام شده محصولات پتروشیمی پایین باشد، مردم قیمت کمتری برای خرید محصولات پایین دستی پتروشیمی پرداخت خواهند کرد.

بنابراین اگر پتروشیمی ها ازخورک با نرخ ترجیهی استفاده می کنند، قاعدتا باید فروش محصولاتشان به صنایع پایین دستی همان مزیت را داشته باشد تا تولید کننده پایین دستی بتواند قیمت تمام شده کالای خود را پایین تر نگه دارد.

پترون:جایگاه صنایع پایین دستی پتروشیمی ایران در دنیا چگونه است؟آیا توان رقابت با دنیا را داریم؟

در سال های اخیر تحریم ها و مشکلات مالی، باعث شده صنایع پایین دستی پتروشیمی ما از تکنولوژی روز دنیا بهره مند نشود. امروزه تکنولوژی حرف اول را در بازار می زند. بهره بندی ازمنابع مواد اولیه ارزان قیمت مزیت خوبی برای صنایع ما است اما با توجه به مشکلاتی که طی دهه اخیر داشتیم، صنایع ما بروز نیستند و از تکنولوژی روز دنیا یک عقب هستیم.

امیدوارم در شرایط پسا برجام گشایش بیشتری در ارتباطات بین المللی و همکاری های مشترک بین تولیدکننگان داخل و شرکت های شناخته شده خارجی انجام شود تا بتوانیم این عقب ماندگی در تکنولوژی راجبران کنیم. چون با یک تکنولوژی قدیمی نمی توان در سطح بین المللی با سایر کشورها رقابت کرد.برای تولید صادرات محور باید ماشین آلات و تکنولوژی جدیدی داشته باشیم.

پترون:آیا موضوع اخد عوارض از صادرات محصولات پتروشیمی در جریان است؟برخی ها در داخل کشور اعتقاد دارند محصولات پتروشیمی ما به دست تولید کننده ترکیه  می رسد و آنها بازارهای صادراتی تولیدکنندگان ما را قبضه کرده اند

در شرایط فعلی به دلیل عدم اخذ مالیات ارزش افزوده از محموله های صادراتی محصولات پتروشیمی، قیمت تمام شده کالاهای رقبای منطقه ای ما کاهش می یابد.به طوری که تولیدکننده های ترکیه با ماده اولیه ایرانی بازارهای عراق را به تصرف خود درآورده اند.

موضوع اخذ عوارض از صادرات مجتمع های پتروشیمی هنوز در مجلس مطرح نشده است.از طرفی باید توجه که سیاست تشویق صادرات جزو اولویت های دولت است.به هر حال صادرات محصولات پتروشیمی به عنوان کالای نیمه ساخته، صادرات غیر نفتی محسوب می شود و برای کشور ارزآوری دارد.بنابراین اخذ عوارض از صادرات محصولات پتروشیمی با سیاست کلی تشویق صادرات هم خوانی ندارد.

با نهایی شدن موضوع اخذ مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کنده نهایی، این مشکل به خودی خود حل می شود. به دلیل آماده نبودن بستر اجرای این طرح، از بودجه ۹۶ حذف شد.